Một trong những câu hỏi thường gặp nhất trong quá trình bảo trì hệ thống là: "Khi dầu thủy lực có trạng thái chuyển từ màu vàng mật ong của dầu mới sang màu nâu sẫm, có nghĩa là bạn phải thay dầu ngay, có phải không? Hệ thống có bị mất đặc tính bôi trơn hoặc nhiễm bẩn tổng thể khi điều này xảy ra, hay đây là đặc tính lão hóa bình thường của dầu và nó vẫn nằm trong các thông số chấp nhận được?
Đây là một trong những câu hỏi phổ biến nhất được đưa ra trong các buổi thảo luận kỹ thuật, đào tạo bảo trì – bảo dưỡng hoặc các buổi kiểm tra chất lượng dầu thủy lực. Không ít người liên tưởng đến việc thay dầu động cơ ô tô – nơi mà màu sẫm thường đồng nghĩa với dầu đã xuống cấp, cần thay ngay lập tức.
Tuy nhiên, dầu trong hệ thống thủy lực công nghiệp hoạt động trong điều kiện hoàn toàn khác biệt so với dầu động cơ đốt trong. Sự thay đổi màu sắc của dầu thủy lực là một tín hiệu cần cảnh giác, nhưng không phải là lý do duy nhất để thay thế ngay lập tức.
1. Tại sao dầu thủy lực đổi màu?
Có hai nguyên nhân phổ biến nhất khiến dầu bị sẫm màu:
Ứng suất nhiệt
Quá trình oxy hóa
Cả hai quá trình này đều xảy ra từ từ trong một khoảng thời gian nhất định và không nhất thiết là dấu hiệu cần thay dầu ngay.
Việc đầu tiên bạn cần làm là lấy một mẫu dầu đại diện và tiến hành phân tích.
Trong kinh nghiệm làm nghề của tôi, tôi đã gặp trường hợp dầu thủy lực đổi màu rõ rệt nhưng vẫn đảm bảo chất lượng và đáp ứng đầy đủ yêu cầu vận hành của hệ thống. Ngược lại, cũng từng có trường hợp dầu giữ nguyên màu sắc ban đầu nhưng các chỉ tiêu chất lượng đã không còn phù hợp để tiếp tục sử dụng.
Nói cách khác, chỉ riêng sự thay đổi màu sắc không thể kết luận được chất lượng dầu thủy lực.
2. Dầu sẫm màu có thể là dấu hiệu của sự cố tiềm ẩn
Dù màu dầu không quyết định trực tiếp việc thay thế, nhưng nó có thể chỉ ra các vấn đề đang diễn ra âm thầm trong hệ thống.
Một ví dụ điển hình: tôi từng phát hiện một van bị hỏng thông qua việc phát hiện dầu chuyển màu bất thường. Sau kiểm tra, phát hiện van có cặn dầu đáng kể do dầu chảy qua một khe hở rất nhỏ, tạo ra nhiệt cục bộ cao. Tuy nhiên, nhiệt độ chung của hệ thống vẫn trong mức an toàn vì nhiệt lượng được hạ khi dầu trở về thùng chứa.
Dù hệ thống không có dấu hiệu vận hành bất thường, nhưng nếu không phát hiện kịp, van này có thể gây sự cố dừng máy toàn hệ thống.
3. Phân tích dầu là cách duy nhất xác định chính xác nguyên nhân đổi màu
Trong trường hợp kể trên, sau khi đem mẫu dầu đi phân tích:
Chỉ số axit và độ nhớt không thay đổi
Không có dấu hiệu oxy hóa mạnh
Kết luận: sự đổi màu đến từ sự suy thoái nhiệt cục bộ, không phải do dầu mất chất lượng.
Sử dụng camera hồng ngoại, chúng tôi xác định chính xác vị trí sinh nhiệt, thay van hỏng và loại bỏ sự cố tiềm ẩn trước khi xảy ra thiệt hại nghiêm trọng.
4. Tìm hiểu sâu hơn về quá trình oxy hóa dầu thủy lực
Oxy hóa là phản ứng hóa học giữa dầu và oxy, làm giảm độ ổn định của dầu. Quá trình này thường:
Làm tăng chỉ số axit (AN)
Làm tăng độ nhớt
Tạo ra cặn bùn, vecni, nhựa đường bám vào bề mặt thiết bị
Chất chống oxy hóa trong dầu có thể gây đổi màu trong quá trình thực hiện chức năng của chúng. Điều này giải thích tại sao dầu có thể sẫm màu mà vẫn còn khả năng bảo vệ thiết bị.
Chỉ có phân tích dầu mới xác định được mức độ oxy hóa qua các thông số như độ nhớt và chỉ số axit.
5. Các yếu tố thúc đẩy quá trình đổi màu và suy thoái dầu
| Yếu tố | Tác động |
|---|---|
| Nhiệt độ cao (>60°C) | Tăng tốc độ oxy hóa, phân hủy phụ gia, giảm tuổi thọ dầu |
| Áp suất cao | Tăng ma sát, nhiệt độ và oxy hòa tan → đẩy nhanh phản ứng oxy hóa |
| Kim loại xúc tác (đồng) | Thúc đẩy phản ứng, đặc biệt khi có nước |
| Cặn bùn, bụi bẩn | Làm tăng tốc độ suy thoái và tăng hàm lượng axit trong dầu |
| Nước và độ ẩm | Phá vỡ cấu trúc hóa học, gây phân hủy phụ gia và tạo bọt, đóng cặn |
6. Biện pháp hạn chế dầu thủy lực đổi màu và suy thoái
Duy trì nhiệt độ dưới 60°C
Giữ áp suất hệ thống ở mức tối ưu
Lọc sạch và chống nhiễm bẩn thường xuyên
Tránh để nước, không khí hoặc đồng tiếp xúc với dầu
Thực hiện phân tích dầu định kỳ (tối thiểu 3 tháng/lần)
Mỗi 13 tuần nên lấy mẫu dầu – lưu kết quả trong ít nhất 12 tháng để theo dõi xu hướng thay đổi và đưa ra hành động kịp thời.
Kết luận: Đừng thay dầu chỉ vì đổi màu – hãy kiểm tra để biết chính xác
Nếu bạn thấy dầu thủy lực chuyển sang màu nâu sẫm, đừng vội kết luận cần thay dầu ngay. Việc sử dụng đúng quy trình phân tích dầu là chìa khóa để:
Phát hiện sự cố tiềm ẩn
Xác định đúng thời điểm thay dầu
Kéo dài tuổi thọ thiết bị
Giảm thiểu chi phí vận hành không cần thiết
Cần phân tích dầu thủy lực chuyên sâu?
AVM Group cung cấp giải pháp kiểm tra – phân tích – tư vấn dầu bôi trơn và dầu thủy lực chuyên nghiệp, giúp bạn ra quyết định chính xác nhất cho nhà máy của mình.
Hãy cùng khám phá thêm các nội dung khác cùng AVM:
Khám phá các giải pháp bôi trơn tự động Perma
Tìm hiểu về ô nhiễm dầu và cách phòng ngừa hiệu quả
Nguyên nhân gây ra tiếng ồn và bọt trắng của bơm thủy lực và giải pháp